Τρίτη 26 Μαρτίου 2013

Τα είδη των αρνητικών σκέψεων


Η.  Η διπολική σκέψη (α)

Η διπολική σκέψη (σκέψη του τύπου μαύρο ή άσπρο, όλα ή τίποτα) είναι χαρακτηριστική των ακραίων μορφών σκέψης που κάνουμε όταν απειλούμαστε. Κάποτε υπήρχε μεγάλη ανάγκη να παίρνουμε γρήγορες αποφάσεις. Όταν ακόμη ζούσαμε στην άγρια φύση, ένα λάθος μπορεί να μας στοίχιζε πολύ ακριβά. Τα ζώα συχνά πρέπει να αποφασίσουν γρήγορα(π.χ όταν ακούν ένα θόρυβο να έρχεται από ένα θάμνο). Είναι ευκολότερο να καταλήξουμε σε μια απόφαση όταν οι εναλλακτικές λύσεις είναι ξεκάθαρες: μαύρο ή άσπρο. Η διπολική σκέψη μας προσφέρει αυτή τη βεβαιότητα και μας επιτρέπει να πάρουμε γρήγορες αποφάσεις.
Το πρόβλημα είναι ωστόσο ότι η διπολική σκέψη μπορεί να είναι εντελώς παραπλανητική. Και αυτό διότι δεν αφιερώνουμε χρόνο ή προσπάθεια προκειμένου να εξετάσουμε διεξοδικά τα δεδομένα και τις εναλλακτικές λύσεις. Ας δούμε ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

·        Οι προσπάθειές μου είναι είτε εντελώς επιτυχημένες είτε εντελώς αποτυχημένες.

·        Εγώ (ή οι άλλοι) είμαι είτε απόλυτα καλός είτε απόλυτα κακός.

·        Υπάρχει ή σωστό ή λάθος και δεν υπάρχει τίποτε ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο.

·        Αν δεν είμαι τέλειος, είμαι αποτυχημένος.

·        Είτε είσαι αληθινός άντρας, είτε είσαι αδερφή.

·        Αν δεν είσαι μαζί μας, είσαι εναντίον μας.

·        Αν τα πράγματα δεν πάνε ακριβώς όπως τα σχεδιάζω ή όπως ελπίζω ότι θα πάνε, τότε θα εξελιχθούν σε παταγώδη αποτυχία.

·        Αν δεν μου δείχνεις συνεχώς ότι με αγαπάς, δεν με αγαπάς καθόλου.
Η διπολική σκέψη εμφανίζεται συχνά για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι νιώθουμε να απειλούμαστε από την αβεβαιότητα. Ορισμένοι άνθρωποι αισθάνονται ιδιαίτερα απειλημένοι και θέλουν να είναι βέβαιοι για το πώς ακριβώς πρέπει να φερθούν και τι είναι σωστό. Προσπαθούν λοιπόν να δημιουργήσουν τη βεβαιότητα που έχουν ανάγκη χρησιμοποιώντας τη διπολική σκέψη. Συχνά νομίζουμε ότι οι άνθρωποι που ξέρουν τι θέλουν και έχουν σαφή άποψη στα βασικά ζητήματα είναι δυνατοί, γι αυτό τους θαυμάζουμε και προσπαθούμε να τους μοιάσουμε. Προσοχή όμως. Και ο Χίτλερ ήξερε τι ήθελε και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπου με  διπολική σκέψη. Ορισμένοι φαινομενικά πολύ δυνατοί άνθρωποι μπορεί στην πραγματικότητα να είναι απλώς πολύ άκαμπτοι. Μάλιστα, έχω διαπιστώσει ότι ορισμένοι καταθλιπτικοί θαυμάζουν αυτούς που θεωρούν δυνατούς. Όταν το συζητούμε στη θεραπεία, όμως, ανακαλύπτουν ότι οι άνθρωποι που θαυμάζουν και στους οποίους προσπαθούν να μοιάσουν δεν είναι ούτε δυνατοί ούτε συμπονετικοί. Αντίθετα, είναι ρηχοί και άκαμπτοι, σκέπτονται διπολικά και έχουν άποψη για τα πάντα.
Δεν θα σας βλάψει καθόλου να μείνετε για λίγο αμέτοχοι και να δείτε τα πράγματα με τις αποχρώσεις του γκρίζου. Παρότι κάποια στιγμή θα κληθείτε να πάρετε θέση, θα έχετε τουλάχιστον δώσει στον εαυτό σας το χρόνο να σταθμίσει τα δεδομένα και να επιστρατεύσει τη λογική.

Δεν υπάρχουν σχόλια: