Ελευθερία

 Υπάρχουν τέσσερις έσχατες έγνοιες, τέσσερα θεμελιώδη δεδομένα της ύπαρξης, τα οποία όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι μαζί τους, προκαλούν βαθύτατο άγχος. Αυτά είναι: ο θάνατος, η απομόνωση, η έλλειψη νοήματος, η ελευθερία.

Αυτό που συνδέει την "ελευθερία" με το άγχος δεν είναι διαισθητικά προφανές, γιατί με την πρώτη ματιά η "ελευθερία" φαίνεται να περιέχει μόνο θετικές συνυποδηλώσεις. Άλλωστε ολόκληρη η πορεία του δυτικού πολιτισμού δεν καθορίστηκε απο τη λαχτάρα και τους αγώνες για πολιτική ελευθερία; Κι όμως η ελευθερία έχει μια σκοτεινή πλευρά. Αν τη δεί κανείς απο την άποψη της αυτοδημιουργίας, της επιλογής, της βούλησης και της δράσης, η ελευθερία είναι ψυχολογικά σύνθετη και διαποτισμένη με άγχος.

Είμαστε υπεύθυνοι για τον εαυτό μας, με τη βαθύτερη έννοια του όρου. Όπως το διατύπωσε ο Σάρτρ, είμαστε οι δημιουργοί του εαυτού μας. Μέσα απο τις συσσωρευμένες επιλογές, τις πράξεις και τις αποτυχίες μας να δράσουμε, σχεδιάζουμε τελικά τον εαυτό μας. Δεν μπορούμε ν' αποφύγουμε αυτή την ευθύνη, αυτή την ελευθερία. Με τα λόγια του Σάρτρ, "είμαστε καταδικασμένοι στην ελευθερία".

Η ελευθερία, μας πηγαίνει ακόμα βαθύτερα απο το ατομικό σχέδιο ζωής μας. Πάνε περισσότεροι απο δύο αιώνες που ο Κant μας δίδαξε ότι έχουμε την ευθύνη να δώσουμε μορφή και νόημα όχι μόνο στον εσωτερικό αλλά και στον εξωτερικό κόσμο. Ερχόμαστε σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο μόνο όπως τον επεξεργάζεται ο νευρολογικός και ο ψυχολογικός μας εξοπλισμός. Η πραγματικότητα δεν είναι καθόλου όπως τη φανταζόμασταν στην παιδική μας ηλικία - δεν μπαίνουμε σε (ούτε στο τέλος εγκαταλείπουμε) έναν καλά δομημένο κόσμο. Αντίθετα, εμείς παίζουμε τον κεντρικό ρόλο στην κατασκευή αυτού του κόσμου - και τον κατασκευάζουμε με τέτοιο τρόπο, ώστε να δείχνει πως υπάρχει ανεξάρτητα απο μας.

Και ποιά είναι η σχέση της σκοτεινής πλευράς της ελευθερίας με το άγχος και με την κλινική μας δουλειά; Μπορούμε να βρούμε μια απάντηση αν κοιτάξουμε κάτω απο τα πόδια μας. Αν εμείς είμαστε οι πρωταρχικοί κατασκευαστές του κόσμου, τότε απο κάτω μας υπάρχει πουθενά στέρεο έδαφος; Τί υπάρχει απο κάτω μας; Το τίποτα, das Nichts, όπως το έλεγαν οι Γερμανοί υπαρξιστές φιλόσοφοι. Το χάσμα, η άβυσσος της ελευθερίας. Και η συνειδητοποίηση αυτού του τίποτα που βρίσκεται στην καρδιά της ύπαρξης φέρνει το βαθύ άγχος.

Γι' αυτό, παρόλο που η λέξη ελευθερία είναι απούσα απο τις θεραπευτικές συνεδρίες κι απο τα εγχειρίδια ψυχοθεραπείας, τα παράγωγά της - η ευθύνη, η βούληση, η επιθυμία, η απόφαση - είναι περίοπτοι θαμώνες κάθε ψυχοθεραπευτικής απόπειρας.

Απο το βιβλίο του I.Yalom, "Το δώρο της ψυχοθεραπείας"

Μιλήστε για το θάνατο

Ο φόβος του θανάτου υπάρχει πάντα κάτω απο την επιφάνεια. Μας κυνηγάει σ'όλη μας τη ζωή κι εμείς χτίζουμε άμυνες - πολλές απο τις οποίες βασίζονται στην άρνηση - για να μπορέσουμε να χειριστούμε την επίγνωση του θανάτου. Δεν μπορούμε όμως να τον βγάλουμε απ' το μυαλό μας. Ξεχύνεται στις φαντασιώσεις και στα όνειρά μας. Ξεσπάει σε κάθε εφιάλτη μας. Όταν ήμασταν παιδιά μας απασχολούσε ο θάνατος, κι ένας απο τους μείζονες αναπτυξιακούς μας στόχους ήταν ν' αντιμετωπίσουμε το φόβο της ανυπαρξίας.

Ο θάνατος επισκέπτεται κάθε ψυχοθεραπεία. Αν αγνοήσουμε την παρουσία του, δίνουμε το μήνυμα πως παραείναι τρομακτικός για να συζητηθεί. Κι όμως οι περισσότεροι θεραπευτές αποφεύγουν να συζητήσουν ευθέως το θέμα του θανάτου. Γιατί; Μερικοί το αποφεύγουν γιατί δεν ξέρουν τί να το κάνουν. "Τί νόημα έχει;" λένε. "Ας επιστρέψουμε στη νευρωτική διαδικασία, που είναι κάτι για το οποίο μπορούμε να κάνουμε πράγματα". Άλλοι θεραπευτές αμφισβητούν τη σχέση που έχει ο θάνατος με τη θεραπευτική διαδικασία κι ακολουθούν τη συμβουλή του μεγάλου Adolph Meyer, που συμβούλευε "να μην ξύνεις εκεί που δεν σε τρώει". Άλλοι, τέλος, αρνούνται να εισαγάγουν ένα θέμα που προκαλεί μεγάλο άγχος σ' έναν ήδη αγχώδη ασθενή (και στον θεραπευτή επίσης).

Είναι πολλοί όμως οι λόγοι για τους οποίους θα έπρεπε να θίγουμε το θέμα του θανάτου στην πορεία της θεραπείας. Πρώτα έχετε στο νού σας ότι η ψυχοθεραπεία είναι μια βαθιά και περιεκτική εξερεύνηση της πορείας και του νοήματος της ζωής ενός ανθρώπου. Δεδομένου ότι ο θάνατος κατέχει τόσο κεντρική θέση στην ύπαρξή μας, δεδομένου ότι ζωή και θάνατος αλληλοεξαρτώνται, πώς είναι δυνατόν να τον αγνοήσουμε; Οι άνθρωποι έχουν συνειδητοποιήσει απ΄το ξεκίνημα της καταγεγραμμένης σκέψης πως όλα ξεθωριάζουν και σβήνουν, πως φοβόμαστε αυτό το σβήσιμο, και πως πρέπει να βρούμε τρόπο να ζήσουμε, παρά το φόβο και παρά το σβήσιμο. Οι ψυχοθεραπευτές δεν έχουν δικαίωμα ν' αγνοήσουν όλους εκείνους τους μεγάλους στοχαστές, οι οποίοι κατέληξαν στο συμπέρασμα πως για να μάθεις να ζεις καλά πρέπει να μάθεις να πεθαίνεις καλά.

Απο το βιβλίο του I.Yalom "To δώρο της ψυχοθεραπείας".

Πριν τη γέννηση

"Τίποτε δεν ασκεί μεγαλύτερη ψυχολογική επίδραση πάνω στο ανθρώπινο περιβάλλον και ειδικά πάνω στα παιδιά, απο τη ζωή που δεν έζησαν οι γονείς".

(Κ.Γιούνγκ, 1929)

Για άλλη μια φορά, στο πλαίσιο της ζωής που δεν έζησαν οι γονείς, ο Γιούνγκ καταρρίπτει, ή τουλάχιστον τοποθετεί στις πολύ ανθρώπινες διαστάσεις του, το μύθο σύμφωνα με τον οποίο οι γονείς είναι υποχρεωμένοι να θυσιάζονται για τα παιδιά τους. "Όταν παραμελούμε τη δική μας ευτυχία χάριν της ευτυχίας των παιδιών μας", επισημαίνει ο Γιούνγκ στην τελευταία συνεδρίαση του σεμιναρίου του πάνω στο Τάδε έφη Ζαρατρούστρα του Νίτσε, "αφήνουμε στα παιδιά μια κακή κληρονομιά, μια κάκιστη εντύπωση για το παρελθόν".

Και πραγματικά, ποιά εικόνα προσφέρουν στα παιδιά τους οι γονείς που βασανίζουν τον εαυτό τους χάριν της προοπτικής της δικής τους ευτυχίας, αν όχι την εικόνα μιας τυρρανισμένης ζωής; Όταν μας απασχολεί υπερβολικά η ευτυχία των παιδιών μας, συνεχίζει ο Γιούνγκ, διαπράττουμε ένα διπλό σοβαρότατο σφάλμα, γιατί, αφού εμείς ως γονείς δεν ξέρουμε να προσφέρουμε ευτυχία στον εαυτό μας, ούτε τα παιδιά θα μάθουν τη δύσκολη αυτή τέχνη. Επιπλέον, αυτή η στάση των γονιών δημιουργεί το επιπρόσθετο ψυχολογικό σφάλμα της μετάθεσης της ευτυχίας, του υποβιβασμού της σε ένα είδος κληρονομιάς που τη φυλάνε για το μέλλον: οι ίδιοι μπορεί να μην είναι ευτυχισμένοι, σκέφτονται οι γονείς, αλλά τουλάχιστον θα ευτυχήσουν τα παιδιά τους. Στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Αυτά τα παιδιά, όταν με τη σειρά τους γίνουν γονείς, θα επαναλάβουν την ίδια ακριβώς πολιτική της μετάθεσης της ευτυχίας. Όπως είπε ο Γιούνγκ, το σημαντικό είναι να αγαπήσουμε τον εαυτό μας εδώ και τώρα. Μόνον όταν οι γονείς είναι ικανοί να αγαπήσουν τον εαυτό τους εδώ και τώρα, θα μάθουν και τα παιδιά τους να κάνουν το ίδιο.

"Αν οι γονείς μπορούν να φροντίζουν τον εαυτό τους, θα μπορέσουν και τα παιδιά τους".

(Γιούνγκ, 1934 -39).

Αντί να λένε, όπως συνήθως συμβαίνει, "το κάνω για τα παιδιά", συνεχίζει ο Γιούνγκ, οι γονείς θα πρέπει να κάνουν για τον εαυτό τους - να αναζητούν την ευτυχία για τον εαυτό τους, να θυσιάζουν τον εαυτό τους για τον εαυτό τους, να βασανίζουν τον εαυτό τους για τον εαυτό τους - , κι αυτό να το κάνουν εδώ και τώρα. Μεταθέτοντας την ευτυχία υπέρ του μέλλοντος των παιδιών τους, οι γονείς εγκαταλείπουν κάτι που δεν είχαν το κουράγιο να κάνουν για τη ζωής τους, αλλά κι αφήνουν "κάτι λιγότερο απο το τίποτε στα παιδιά τους, αφήνουν ένα κακό παράδειγμα". Έτσι η ζωή που δεν βιώθηκε, ακόμη και εν ονόματι της θυσίας για τα παιδιά, ισοδυναμεί με πραγματική προδοσία της ζωής αυτών των παιδιών.

Απο το βιβλίο του A.Carotenuto "Αγάπη και προδοσία".

Ανθοϊάματα Μπαχ

Τα ανθοϊάματα Μπάχ ανήκουν στην κατηγορία των εναλλακτικών θεραπειών και έγιναν γνωστά απο τον γιατρό Edward Bach που τα ανακάλυψε και τους έδωσε το όνομά του. Χωρίζονται σε επτά ομάδες, κάθε μια απο τις οποίες αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασιακή κατάσταση και στόχο έχουν την μετουσίωση μιας αρνητικής έκφρασης του ιδιοσυγκρασιακού "σχήματος", σε θετική.

Π.χ Αρνητική έκφραση "ιδιοσυγκρασιακού σχήματος" : Φόβος, ντροπαλότητα, ανησυχία

       Θετική έκφραση "ιδιοσυγκρασιακού σχήματος" : Θάρρος, άνεση, τόλμη.

Έτσι λοιπόν, οι επτά ομάδες των ανθοϊαμάτων αναφέρονται στα εξής ιδιοσυγκρασιακά σχήματα:

1. Φόβο,
2. Αβεβαιότητα,
3. Έλλειψη ενδιαφέροντος για το παρόν,
4. Μοναξιά,
5. Υπερευαισθησία,
6. Απόγνωση και απελπισία,
7. Υπερβολική φροντίδα των άλλων.

Ο τρόπος που βοηθούν τα ανθοϊάματα είναι βαθύτερα ενεργειακός και σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με τα φαρμακευτικά σκευάσματα που χορηγούνται σε περιπτώσεις κατάθλιψης, ψύχωσης ή και διαταραχών άγχους. Στόχος τους είναι, όχι να εξαλείψουν το σύμπτωμα, αλλά να αντιμετωπίσουν τα ιδιοσυγκρασιακά σχήματα που κουβαλάει το άτομο και που τις περισσότερες φορές διαιωνίζονται, εγκλωβίζοντάς το σε έναν φαύλο κύκλο απρόσφορων συμπεριφορών.

Τα ανθοϊάματα, με την μακροχρόνια χρήση τους, καταφέρνουν, είτε να "μαλακώσουν" κάποια σχήματα, είτε να τα φέρουν στην επιφάνεια και έτσι να βοηθήσουν το άτομο να γίνει πιο συνειδητό απέναντι στις αιτίες που το ωθούν να αναπαράγει συγκεκριμένες αναποτελεσματικές συμπεριφορές.

Η εμπειρία δείχνει, ότι καλύτερα αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν με ταυτόχρονη εφαρμογή ψυχοθεραπείας και χρήσης ανθοϊαμάτων και αυτό γιατί η ατομική ψυχοθεραπεία, βοηθά στην επιλογή των καταλληλότερων ανθοϊαμάτων για το άτομο, αφού μέσα απ' αυτήν προκύπτουν σιγά σιγά τα σχήματα που αναπαράγει ο άνθρωπος και που αποτελούν εμπόδιο στην εξέλιξή του ως προσωπικότητα.

Τα ανθοϊάματα είναι απολύτως ασφαλή, αφού δεν περιέχουν χημικά συστατικά και μπορούν να χορηγούνται τόσο σε ενήλικες, όσο και σε παιδιά.

Ο εσωτερικός φάρος

Ο άνθρωπος που χτυπάει την πόρτα του ψυχολόγου και ζητάει βοήθεια, πολλές φορές βασανίζεται απο ενοχές. Η ικανότητα του ψυχολόγου τότε συνίσταται στο να δώσει τη σωστή προοπτική στις πράξεις, τις φαντασίες και τις σκέψεις του. Να δώσει, δηλαδή, άλλο νόημα στα γεγονότα, να τον βοηθήσει να καταλάβει. Διότι αλλιώς φαίνονται τα πράγματα όταν τα παρατηρούμε με βάση το συλλογικό κριτήριο, οπότε εμφανίζονται μόνο τα σφάλματα, κι αλλιώς όταν τα παρατηρούμε με το προσωπικό κριτήριο, οπότε το νόημα αλλάζει και το στρεβλό επαναξιολογείται. Η ικανότητα έγκειται, επομένως, στο να κοιτάμε τα προβλήματα απο τη σωστή σκοπιά. Παράλληλα, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι σταυροί που κουβαλάνε οι άνθρωποι είναι ανάλογοι με τη δύναμή τους. Οι αδύναμοι, λοιπόν, οι μαλθακοί και άνοστοι έρχονται αντιμέτωποι με μικρά προβλήματα, ανάλογα των αποθεμάτων τους, ενώ οι δυνατοί, οι άνθρωποι με χαρισματική προσωπικότητα σηκώνουν στους ώμους το βάρος σιδερένιου σταυρού. Να παρατηρήσουμε επίσης ότι όσο βαρύτερη είναι η ποινή τόσο μεγαλύτερη είναι και η ικανοποίηση για την επιτυχή αποπεράτωσή της. Και σ' αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να προκύψει βοήθεια. Εκεί που τα πράγματα διαγράφονται σκοτεινά, τραγικά, δίχως ίχνος ελπίδας, ξαφνικά ξεπροβάλει το φως. Μέσα στο απόλυτο μαύρο το φως διακρίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια, μέσα στο πυκνό σκοτάδι η μικρή φλόγα της ελπίδας, της καινούριας δύναμης και της αναγέννησης λάμπει περισσότερο.

Αυτό σημαίνει ότι τη στιγμή που η απόγνωση κορυφώνεται γεννιέται η ελπίδα, τη στιγμή που το σκοτάδι πυκνώνει ξεπροβάλει το φως και μαζί μ' αυτό η βοήθεια που χρειαζόμαστε για να βγούμε απο το αδιέξοδο. Εδώ θα προσθέσουμε ότι όσο μεγαλύτερη η απελπισία μας τόσο περισσότερο "αξίζουμε" τη βοήθεια που εισπράττουμε. Αυτό που έχει σημασία, δηλαδή, είναι να μπούμε στη δεινή θέση, διότι μετά σίγουρα θα μας συντρέξουν: όταν είναι να ανάψει ένα φως ανάβει και φωτίζει καλύτερα μέσα στο σκοτάδι.

Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι το φως που καταφέρνουμε κάποια στιγμή να διακρίνουμε προέρχεται απο εμάς τους ίδιους, είναι το δικό μας φως που σιγά σιγά μετατρέπεται σε εσωτερικό φάρο. Το πρώτο βήμα, δηλαδή, για να αντιμετωπίσουμε τον πόνο είναι να δούμε το φως που κρυφοκαίει μέσα στο σκοτάδι, να αρχίσουμε να ξεδιαλύνουμε ποιός είναι κάθε φορά ο στόχος μας.

Απο το βιβλίο του A. Carotenuto "Η ψυχή της γυναίκας"